Gdzie w Polsce znajduje się czynny reaktor jądrowy?

W latach pięćdziesiątych w Świerku, wówczas wsi pod Otwockiem, powstał Instytut Badań Jądrowych. Budowę instytutu rozpoczęto w 1954 roku pod patronatem Polskiej Akademii Nauk o pierwszym dyrektorem został Andrzej Sołtan. 
 

Obecnie jego imieniem nazwano instytut. W instytucie działało kilka reaktorów jądrowych. Pierwszym był reaktor EWA. Gotowa konstrukcja, została przekazana przez Związek Radziecki. 31 maja 1958 roku reaktor osiągnął stan krytyczny, umożliwiający jego uruchomienie i przekazanie do eksploatacji. Nastąpiło ono 14 czerwca 1958 roku. 


Nazwa EWA pochodziła od skrótu Eksperymentalny, Wodny, Atomowy. Jego moc wynosiła początkowo 2MW ale dzięki naszym konstruktorów zwiększono ją do 10 MW. Reaktor w 1989 roku doczekał się nawet uwiecznienia na banknotach. W 1995 roku reaktor zakończył swoja pracę. 
 

W grudniu 1974 uruchomiono działający jako jedyny do dziś reaktor "Maria", który od podstaw został zbudowany w Polsce, ale oparty jest na radzieckim pomyśle. Nazwę przyjęto od imienia Marii Curie-Skłodowskiej, polsko-francuskiej fizyczce i chemiczce która dwukrotnie otrzymała Nagrodę Nobla za pracę w dziedzinie fizyki jądrowej i odkrycie Polonu i Radu.


Podobnie jak EWA reaktor Maria jest oparty o chłodzenie wodą destylowaną, i ma większe znaczenie doświadczalne niż produkcyjne. Z uwagi na położenie, mimo że Świerk jest dziś dzielnicą Otwocka, to z dala od zamieszkałych osiedli, dzięki czemu udało się zachować instytut mimo obostrzeń z zakresu bezpieczeństwa. Do zadań Narodowego Centrum Badań Jądrowych obecnego właściciela reaktora Maria należą:
- wytwarzanie izotopów promieniotwórczych wykorzystywanych w medycynie,
- modyfikacja materiałów poprzez promieniowanie,
- badania na wiązkach neuronów,
- badania radiochemiczne z użyciem wypalonych prętów paliwowych,
- terapia neutronowa.

Reaktor pracował od 1974 roku z kilkoma przerwami. Ostatnia była na przełomie 2004/2005 roku i była spowodowana brakiem paliwa dostarczanego przez Rosję. Po podpisaniu przez Polskę w 2009 roku umowy o współpracy w zakresie przeciwdziałania rozprzestrzenianiu materiałów i technologii nuklearnych i zwrocie do Rosji (zgodnie z tą umową do kraju pochodzenia) w pięciu transportach łącznie 450 kg wysoko wzbogaconego wypalonego paliwa z reaktora Maria i reaktora EWA międzynarodowa organizacja Reduced Enrichment for Research and Test Reactors (RERTR) oficjalnie zezwoliła Rosji na wznowienie dostaw paliwa do reaktora Maria. W 2012 roku, po wieloletnich przygotowaniach w polskim badawczym reaktorze jądrowym „Maria” rozpoczęto proces konwersji paliwa. Dotychczasowe paliwo zawierające 36% uranu 235 będzie stopniowo zamieniane na nisko wzbogacone paliwo zawierające poniżej 20% tego izotopu. Konwersja jest dokonywana pod okiem specjalistów amerykańskich i jest częścią umowy z 2009 roku. Pod koniec 2012 roku po całkowitym rozliczeniu się z Rosją w zakresie zwrotu zużytego paliwa podpisano umowę z francuską firmą AREVA CERCA w zakresie dostarczania odbioru paliwa z reaktora Maria.

Zobacz też:
Jaka jest największa sztuczna dziura w ziemi w Polsce? 
Gdzie jest najstarszy na świecie most spawany?
Gdzie znajduje się jedyna w Polsce Kaplica Czaszek?